Definitief

Het doek is definitief gevallen, de knoop is definitief doorgehakt, dit is het definitieve einde.

Het woordje definitief is pleonastisch maar definitief in onze uitdrukkingen geslopen. In welke heerlijk zwakke tijden leven wij, waarin het loze, ongekwalificeerde einde omkeerbaar is geworden, waarin doorgehakte knopen zich herknopen, teerlingen ontworpen worden, bruggen achter ons afgeblazen... tenzij we het einde uitdrukkelijk definitief verklaren.

Het leuke is dat door die overconsumptie het woordje definitief zelf verzwakt is. Als een einde niet meer fataal het, nu ja, het einde is, hoe definitief is dan definitief? Een definitief einde wordt dan weliswaar eindiger dan een voorlopig einde, maar het blijft toch betrekkelijk. Dat is een groot comfort. Ook een definitieve breuk kan hersteld worden. Definitely.

Precies

Hoe bedoelt u precies ?
Kort graag, wat is er precies aan de hand?

Elke journalistenvraag moet nu het woordje precies bevatten, bij voorkeur met een gerekte klemtoon erop. Waag het niet met de gevraagde precisie te antwoorden, want we hebben alleen oren naar een korte ongenuanceerde quote. Precies.

Letterlijk

We smolten letterlijk van de hitte.
Mijn hart brak er letterlijk van.
De vakbondsman stak het vuur letterlijk aan de lont.
De storm was zo hevig dat de boten letterlijk blind moesten vliegen.

Letterlijk betekent een enkele keer nog letterlijk, maar meestal bedoelen we figuurlijk, bij benadering. Of neen, we bedoelen helemaal niets, het woordje is een tussenwerpsel geworden, een gesteven versie van amaai of wauw. Of nog, iets in de trant van geloof me nu maar op mijn woord.

Jan Verheyen schreef in juni 2010 "Al twintig jaar lang - letterlijk, want de eerste zwarte zondag dateert van 24 november 1991 - wordt gediscussieerd..." (zo stond het, letterlijk, in DS van 4 juni 2010, p.28).

Comparatiever

Mannentoiletten vuiler.

Meer vrouwen verkozen.

Krantenkoppen dommer.

Denkt u daar dan ook altijd "dan..." bij ?
Vuiler dan vroeger? Meer dan mannen? Dommer dan journalistenkoppen?

Kwetsbaar

Bart Moeyaert heeft aan Antwerpen zijn kwetsbaarheid teruggegeven.

Sommige priesters bleken kwetsbaar en begingen fouten.

Kwetsbaar maakt als containerwoord snel opgang: subtiel, genuanceerd, open, vrijmoedig, gevoelig, onbeschermd, feilbaar. Dat daardoor de betekenis kan verschuiven naar kwetsend, nemen we er moeiteloos bij.

Een schalke pagina

Voor zijn Camera Obscura schreef Hildebrand het volgende in de opdracht (die hij achteraan het boekje plaatste in de eerste uitgave, en vanaf de derde editie, toen het boekje dikker werd, zelfs middenin):

Ik weet zoo goed als gij, dat van een ‘schalksche boerin’ te spreken, even dwaas is als te zeggen: ‘een geksche boerin’, en dat ‘zij lachte schalks’ er evenmin doorkan, als ‘zij lachte mals’; en daarom had ik de maagd op bladzij 160 ook ‘schalk’ laten omkijken. Toen kwam de letterzetter, en schudde daar het hoofd over, en zette ‘schalks’. Toen kwam ik, en werd boos op den letterzetter, haalde de s door en schreef er het gewone deleatur bij. Ik kreeg eene revisie, zag mij gehoorzaamd, en gaf het verlof tot afdrukken. Toen sloop ik weet niet welke hand nogmaals in de proef en verkorf het weer. Ik val die hand niet hard. Zij volgde het voorbeeld van vele en van bekwame handen. Maar ik bedroef mij, liefsche vriend, dat men thans zoo onkundigsch in onze schoonsche moedertaal is geworden, en zoo gewoonsch aan dien verkeerdschen uitgang, dien men bij de oudschere schrijvers te vergeefs zoeken zou.

Godfried Bomans leidde daaruit af dat de overgang "schalk > schalks" plaats had rond 1840. Dergelijke datering kennen we nu ook voor de klemtoonverschuiving pagina > pagina: die gebeurt nu, waar u bij staat. Daarover gaat het kopje pagina.

Pagina

Wie over honderd jaar wil weten wanneer de klemtoonverschuiving pagina > pagina plaats had, mag het me komen vragen, want ik heb het zelf meegemaakt. Tien jaar geleden schoten we nog in een luide lach bij die foute klemtoon (pagina), die we als een komisch effect begrepen. Ondertussen hebben veel sprekers de omslag gemaakt. Bijna alle radiopresentatoren zitten in een tussenstadium: ze hebben de klemtoon op de pa- alvast vervangen door een zwakkere dubbele klemtoon (op pa- én op -gi-).

Er is geen houden aan, het virus is overgeslagen op platina en vagina. En deze week hoorde ik ook al "carmina (burana)" van de magister Carl Orff (sic). Op onze radio.

Rond

Er is nood aan een degelijke opleiding rond dit onderwerp
De taboesfeer die nog rond erectiele dysfunctie hangt
Suggereer een mogelijke oplossing rond dit probleem

Ze geeft een voordracht rond het kampvuur, lees ik, en ik zie haar gezichtje al beschenen door de gloed, ik ruik de houtskool, voel de nachtkilte die ruggelings overvalt. Wel een rare plek voor een voordracht. Maar ik vergis me, want ik lees verder dat de voordracht in auditorium 12 plaats heeft, en dat het kampvuur het onderwerp is. Het is een voordracht over het kampvuur, maar ze zegt zelf: rond het kampvuur. Misschien was het onderwerp kampvuur haar wat te heet, en draait ze rond de pot, denk ik dan koppig. Maar dat denk ik blijkbaar alleen, iedereen lijkt wel over te vervangen door rond. Als er een onderzoek wordt geopend rond fraude, zou je denken dat ze beter die fraude zelf zouden aanpakken.

Nu mag ik me hier wel vrolijk maken over de betekenis­verschui­ving van rond, maar het woordje over is niet veel beter. Goed, wie rond iets praat, maakt rondjes rond de hete brij; maar als ik over iets praat, kom ik dan dichterbij, of blijf ik boven het onderwerp zweven? Het verschil is dat over de overgang al lang geleden heeft gemaakt, en rond nu aan de beurt is.

En nu moet ik afronden.

Ideaalst

Dezer dagen is goed niet goed genoeg meer, het is nu ideaal, idealer, ideaalst. Minder ideaal kan ook, dat is dan minder goed dan minder goed.

Alles moet extremer. Natuurlijk in krantenkoppen: Aardbeving op Elysée (over ocharme een twitterberichtje van Carla). Senaat hermetisch afgesloten (journalisten mochten niet naar binnen). Maar ook in ons dagelijks woordgebruik: muurvast, spijkerhard, bloedeigen, gloednieuw. Verbijsterend is dat. Overigens, ook journalist Joris Luyendijk is verbijsterd in de NRC.

Absoluut!

Afbre-
kingen

een-
denkroos

line-
air

hel-
pen

magi-
ster

e-
motie

rus-
thuis

mijn-
heer

kerst-
omaatje

Weten

Wat we allemaal niet weten: nagenoeg alles wat we gezegd krijgen, zeggen we niet langer, maar weten we nu. Tenminste, volgens sommige stijlarme redacteuren.

"Ik denk dat ik maar eens naar huis ga", wist Jan en hij trok de deur dicht.

Leve de vooruitgang van de wetenschap.