Ingenieurs denken in zwart-wit, zegt Jan. Hij heeft in de krant gelezen dat veel zelfmoordterroristen ingenieurs zijn. Die kunnen niet relativeren, ze gaan recht op hun doel af, ze hebben een mechanisch wereldbeeld, ze accepteren geen alternatieven.
Dat zijn veel beweringen ineens, en ik voel me niet geroepen ze te weerleggen, ook niet die over het percentage ingenieurs-terroristen. Hoe zou ik ook, ik weet niets van dat onderzoek, als er al een was, en ik weet ook niet hoe de categorie "ingenieurs" erin gedefinieerd werd. In Engeland was zelfs de stoker op de locomotief een engineer.
Maar de bewering over dat zwart-wit denken, daar mag ik het grondig mee oneens zijn. Een goede ingenieur (helaas zijn er daarvan te weinig), heeft de wetenschappelijke reflex om te nuanceren, te preciseren; maar hij moet daarbij voortdurend vechten met de vraag van onze maatschappij naar “duidelijkheid”, haar behoefte aan one-size-fits-all-oplossingen, haar drang naar radicalisering. In het bijzonder gaan minder goede journalisten (helaas zijn er daarvan te veel) nuances uit de weg, omdat die moeilijker uit te leggen vallen en omdat spectaculaire uitspraken beter in de markt liggen. Wat helder en correct wordt uitgelegd, lijkt altijd eenvoudig, maar helaas werkt het niet andersom: simplificatie is geen recept voor correcte duidelijkheid. Sensatiezucht maakt dat de media vallen voor radicale quotes en schokkende koppen.
Ik wil dat illustreren met dit verhaaltje, met dank aan Paulo Coelho voor de pointe, die hij zelf weer van Jean Claude Carrière heeft.
Iedereen kent onderhand de wet van Murphy - alles wat fout kan gaan zál ook fout gaan, de boterham valt altijd met de besmeerde kant op de grond. Tot op een dag iemand zijn gevallen toast opraapt, blij dat hij het tapijt niet moet schoonmaken, maar gefrustreerd omdat de wet niet klopt: de toast ligt namelijk met de cholesterolarme margarine naar boven. Hij trekt naar een bevriende ingenieur en legt het geval voor. Die wetenschappelijk geörienteerde ingenieur heeft nu de keuze. Hij kan voor de volledige, genuanceerde verklaring gaan, met statistieken en mediaan en turbulenties, waar zijn vriend geen oren naar heeft en die hem nog meer zal frustreren. De ingenieur, die een slimme ingenieur is (een knelpuntberoep), kiest voor een andere weg. Met de wet van Murphy, zegt hij, is niets aan de hand. Ook met de toast is er niets mis. De fout ligt bij jou, mijn vriend, je hebt de verkeerde kant gesmeerd.
