We rekenden ze niet tot de sprookjes, de jeugdverhalen van mijn moeder, maar ze vertelde ze met genoeg fantasie om de realiteit te consacreren. Over de wagenmakerij van haar grootouders vertelde ze graag, en over het 'deftige' café van de andere grootouders(1), over haar vroom weggestopte tante die miserabel jong wegkwijnde in een Antwerps slotklooster. Over de voetbalcarrière van haar broer, de oorlogstrein naar Antwerpen, de fluitende V1's.

En dan was er die historie met de tijd waarmee ze toen elk jaar twee keer gingen sjoemelen. Dat klonk ons, ukkies, zo prehistorisch in onze onverdorven oortjes, zo vreemd, zo hopeloos naïef. Zomertijd. Ridicule fictie vonden we dat. Wie graag vroeger opstaat of 's avonds langer wil werken, doet dat toch gewoon? Waarom zou je de klok daarvoor verzetten? Maar ze deden het écht, tussen de twee oorlogen.

Later werden we volwassen en in 1977 moesten we verbijsterd vernemen dat de zomertijd opnieuw ingevoerd werd. Eventjes leek het spannend, want nu konden we zelf een beetje interbellum-fictie ervaren, maar het bleef natuurlijk even ridicuul. Meer dan veertig jaar is het nu al ridicuul. En kijk, nu er eindelijk sprake van is om de onzin te stoppen, is het opnieuw lastig om zindelijk te denken, want permanente zomertijd zou het nu moeten worden. De klok wijst twaalf om 10:15 en kwart voor twee om middernacht. Dat bedrog is nergens goed voor (energieverbruik en zo), dat weten we nu wel. Als het een truc is om ons op tijd in bed te krijgen, als het de bedoeling is dat we collectief vroeg opstaan, zeg dat dan. Dan zetten we onze wekker om 05:20. Dat doen we met tegenzin, ja, maar het is altijd beter dan 08:00 op een klok die 100 minuten voorloopt.

Waarom voelen we, u en ik, intuïtief toch veel voor permanente zomertijd? Dat komt niet door die tijd, maar door de zesmaandelijkse overschakelingen: eind oktober mag je een uurtje langer slapen, maar het luidt helaas de grauwe wintertijd in, het voorgeborchte van natte handschoenen, donkere wegen, snotterende neuzen, winderige perrons, kapotte fietslichten. Wie wil er permanent in zo'n tijd leven. Eind maart offeren we met plezier een uurtje slaap aan de zomerfee met haar dartele beloften van late zon op het terras, exotische drankjes met vrienden, fleurige feestjes en verre horizonten. Geen wonder dat we voor permanente zomer willen kiezen, maar die krijgen we niet, het gedroomde positieve effect zal snel verdampen. We krijgen valse tijd in de winter én de zomer. De euforie van de zomertijd danken we aan het contrast met de wintertijd. Permanente zomertijd bestaat niet, permanente ontregeling van de klok des te meer.

15 oktober 2018

PS. Onze huidige standaardtijd ('wintertijd' dus, UTC+1(2)), loopt in Vlaanderen ongeveer drie kwartier voor op de zonnetijd. In de meisjesdagen van mijn moeder liep de standaardtijd nog een kwartier áchter op de zonnetijd: tot aan WO-II liepen de klokken op UTC, toen nog GMT(3). Die malle zomertijd van haar was dus eigenlijk onze wintertijd.

(1) Geheel terzijde: die Mechelse herberg bij de Sint-Janskerk heette toch wel 'De klok' zeker.

(2)UTC: gecoördineerde wereldtijd, de standaardtijd, gebaseerd op een atoomklok en gecoördineerd met de rotatie van de aarde, zodat het verschil met de zonnetijd op de nulmeridiaan (Greenwich) nooit meer dan 1 seconde is. In de tijdzone UTC+1 geven de klokken 1 uur later aan dan UTC.

(3) GMT: Greenwich mean time, de middelbare zonnetijd op de lengtegraad van het Koninklijk Observatorium van Greenwich in Londen. GMT komt in de praktijk overeen met UTC, de gecoördineerde wereldtijd, die sinds 1972 GMT vervangt.