12 november 2009

Ik heb een probleempje dat jij moet oplossen. Niet meteen, maar ergens in de loop van je verdere leven. Je hoeft het ook niet in je eentje aan te pakken, iedereen mag meehelpen. Dat zal hard nodig zijn, want mijn probleem is: de files in het verkeer.

De files staan hard in de weg, en ze zullen niet vanzelf weggaan. Ja, als we heel pessimistisch zijn, kunnen we denken dat ze ooit vanzelf zullen verdwijnen samen met onze cultuur, wie weet zelfs samen met de mens, maar dat is niet het vanzelf dat ik bedoel. We zoeken een goede oplossing waarmee de beschaving en de planeet aarde beter functioneren, en waarin wij gezond en blij kunnen leven.

Papa Schmit (derde van links) op weg in Frankrijk

Op dit moment halen we onze welvaart voor een belangrijk deel uit wat ik maar mobiliteit zal noemen: de mogelijkheid om mensen, goederen en diensten snel en veilig van een willekeurige plek op aarde naar een andere te brengen, het liefste tegen kleine financiële kosten (milieukosten worden daar nu niet in meegerekend, maar dat zou wel moeten). Mensen, dat zijn wij; goederen zijn de producten die we consumeren; en diensten zijn prestaties die anderen ons leveren zodat we niet alles zelf hoeven te doen. Vroeger was de mobiliteit drastisch beperkt; dat was de wereld van 150 jaar geleden; de wereld van mijn overgrootvader, papa Schmit (zijn portret zie je in deze brief), die één keer in zijn leven in het buitenland is geweest (naar Lourdes, waar hij in een automobiel werd gezien !). Hij was kleermaker in zijn stad (nu komen onze kleren uit China of Bangladesh), hij at groenten uit Sint-Katelijne-Waver en kende géén Nieuw-Zeelandse kiwi's of in Marokko gepelde Noord­zee­garnalen.

We kunnen ons die wereld niet meer voorstellen. Nu ja, we kunnen ons hem wel voorstellen maar we zouden er niet meer in kunnen leven. De economie zou meteen stilvallen, de meeste fabrieken gingen dicht, de boeren wisten geen blijf met hun maïs, de gezondheidszorg kwam in de problemen, kortom op een paar maanden zaten we in armoede en ziekten. Dat willen we niet, en wie in een cynische bui denkt dat dát ecologisch een goede zaak zou zijn, moet uit de droom geholpen worden. De mens draait al veel te lang aan de ecologieknopjes van de wereld; de aarde heeft die mens en zijn kennis en kunde nu nodig om de gevolgen daarvan in goede, of toch de minst slechte, banen te leiden.

Zo, Jelle, terug naar ons probleem: de files. We hebben ze nodig voor onze welvaart, of beter: ze zijn een onvermijdelijk bijproduct van de mobiliteit die voor de welvaart zorgt. Raken we ze dan nog kwijt, die files ?

Een gemakkelijke oplossing bestaat niet, dat hebben we geleerd de voorbije 50 jaar. Een rijstrook meer lokt alleen nog meer verkeer. Een nieuwe weg, brug of tunnel zit op een paar jaar weer vol. Het lijkt wel een toepassing van de wet van behoud van ellende: we passen ons gedrag pas aan als het al te gortig wordt; als de toestand verbetert, keren we terug tot onze slechte gewoontes. Mensen kunnen een redelijke dosis ellende verdragen: stijgen we daarboven, dan gaan we schreeuwen, maar zakken we eronder, dan laten we betijen waardoor we vanzelf terug op niveau komen.

Misschien is het nog niet wetenschappelijk vastgesteld, maar ik heb de stellige indruk dat onze reistijd de laatste tweehonderd jaar niet is veranderd, ondanks ons zoveel snellere transport; de afmetingen van de wereld hebben zich aangepast.

Files! Soms komen paarden in beweging als er een muis in de buurt komt. Probeer maar.

Ik weet niet of het je is opgevallen, maar het woordje auto komt in deze brief maar één keer voor (behalve vermomd als 'automobiel'), en wel in deze zin. Vervang hem door trein, helikopter, bargie of muilezel en de trein zal bomvol zitten of de paarden botsen tegen elkaar aan (in straten vol paardenmest). Pas op, natuurlijk kunnen we maar beter schonere transport­middelen inzetten dan extreem vervuilende, en liefst zo snel mogelijk, maar je lost het file­probleem daarmee niet op.

We verplaatsen ons gewoon te veel, te ver en te gemotoriseerd, en vooral: we transporteren onze goederen te vaak en te ver. Dát probleem moet fundamenteel aangepakt worden. Dat zal in jouw tijd moeten gebeuren, Jelle, in die van mij lukt het alleen als ik nog heel lang blijf leven. Nu ben ik dat wel van plan, maar zelfs dan zal jouw generatie het drastisch moeten aanpakken. Met drastisch bedoel ik, dat we stoppen met mobiliteits­bevorderende maatregelen, en naar een maatschappij streven die heel goed kan werken met veel minder mobiliteit.

Voor één categorie zijn we op de goede weg: sommige diensten maken gebruik van het onstoffelijke internet. Deze brief is daar een voorbeeld van: hij hoefde niet door de post getransporteerd te worden om je te bereiken.

Dag Jelle!

Opa