Het staat elke dag in de krant en op uw facebook-tijdlijn: Gij zult niet doemdenken!
Niet doen. Mag niet.
Maar kijk, de beheerders van de Doomsday Clock trekken zich daar geen barst van aan. Niks geen morele plicht tot optimisme bij die kerels (m/v). Zij denken, doem of geen doem, en zetten hun klok ongegeneerd op 100 seconden voor middernacht.
Om de doem te keren, laat dat duidelijk zijn.
Klimaatactivisten herkennen het maar al te goed: het verwijt dat ze doemdenken omdat ze een wetenschappelijk vaststaand risico willen afwenden, nu het nog kan.
Wat de Doomsday Clock extra interessant maakt: dat ze bij het risico ook het fenomeen fake news betrekken. Informatie-vervalsing verergert de situatie en in veel landen weigert de overheid het probleem te zien, als ze het al niet promoot.
De Doomsday Clock werd in 1947 bedacht om de dreiging te visualiseren van een wereldwijde nucleaire catastrofe. De cover van The Bulletin of Atomic Scientists werd toen op 7 minuten voor 12 gezet. Sindsdien stelt een 'science and security board' de tijd af en toe bij volgens zijn inschatting van het wisselende risico op de vernietiging van onze wereld door menselijke technologie. De klok is een metafoor, een herinnering aan de gevaren die we moeten aanpakken willen we overleven op deze planeet. Dat is dus niet meer alleen het nucleaire risico, al blijft dat een van de twee grote existentiële gevaren. Het andere is, hoe raadt u het, de klimaatontwrichting.
De klok werd ondertussen al 26 keer bijgesteld. De dreiging werd het laagst ingeschat in 1991 (23:43 - einde van de koude oorlog en eerste START-verdrag), en het hoogst vanaf 2018 (23:58). Tot nu, want vorige week werd de tijd voor 2020 bekendgemaakt (23:58:20). Voor het eerst hebben we de secondewijzer nodig. 100 seconden voor 24 uur. Of uur nul, kiest u maar.
Wie zijn die doemdenkers dan wel? De founding fathers waren oudgedienden van het Manhattan-project dat de eerste atoombom ontwikkelde. Geleerden die na Hiroshima en Nagasaki opriepen tot internationale beheersing van nucleair onderzoek en atoomwapens, "never to be used again". De huidige leden van de 'science and security board' van de Bulletin, 7 mannen en 5 vrouwen, zijn experten in relevante disciplines, hoofdzakelijk uit de academische wereld. Overwegend Angelsaksisch, dat wel. Ze consulteren een 'board of sponsors', bestaande uit nog eens 34 prominente leden, waarbij 13 Nobelprijswinnaars (fysica, chemie, psychologie/geneeskunde). Misschien had de samenstelling wat diverser en internationaler gekund, maar een bende anarchisten is het niet. Hun doel: "[to equip] the public, policymakers, and scientists with the information needed to reduce man-made threats to our existence".
Wat zijn hun overwegingen om dit jaar twintig seconden pessimistischer te worden?
Het is niet nieuw dat de Doomsday Clock de nucleaire oorlog en klimaatverandering dé twee existentiële gevaren van onze tijd noemt. Ze waren al het "new abnormal" in de 2-voor-12-tijd. Dat er in 2020 nog 20 seconden afgaan ligt aan de stijgende dreiging van een informatieoorlog. Dat lezen we in de verantwoording van The Bulletin van 23 januari 2020. De cyberdreiging verergert het nucleair- en het klimaatgevaar doordat de weerbaarheid van de maatschappij wordt ondergraven en de internationale politieke infrastructuur erodeert.
The bulletin voegt daar aan toe dat de situatie - twee grote dreigingen voor de beschaving, vergroot door gesofisticeerde, technologie-gedreven propaganda - al ernstig genoeg zou zijn mochten wereldleiders het gevaar en het risico op een catastrofe serieus nemen, maar sommige leiders werken het zelfs in de hand. De voortdurende corruptie van de informatie-ecosfeer waarop democratie en openbare besluitvorming steunen verhoogt het nucleair- en klimaatrisico.
Natuurlijk worden we niet veel wijzer van die ene wijzer die zich de voorbije zeventig jaar amper één keer buiten dat kwartiertje van de afgrond heeft gewaagd. Die plage is nogal arbitrair en zegt niet veel over het statistische risico. Dan zijn de rapporten van het IPCC statistisch beter gekwantificeerd - hoewel meer en meer blijkt dat de getallen aan de conservatieve kant werden afgerond. De Doomsday Clock houdt ook een ander risico in. Dát we al zeventig jaar met die dreiging(en) hebben kunnen leven, mag dan wel geen geruststelling zijn, het blijft toch verleidelijk het als een "natuurlijk" risico te bekijken, iets onvermijdelijks, waar we maar mee moeten leren leven.
Laten we de volgende 100 seconden toch maar uitkijken.
